مقدمه : تحلیل گفتمان و تحلیل ارتباطات
تحلیل گفتمان یا Discourse Analysis كه امروزه به گرایشی بین رشته ای interdisciplinary در علوم اجتماعی تبدیل شده است ریشه در جنبش انتقادی ادبیات ، زبانشناسی(نشانه شناسی) تاویل گرایی ، هرمنوتیك گادامر و تبار شناسی و دیرینه شناسی میشل فوكو دارد.
بنیان های فكری تحلیل گفتمان فراتر از تحلیل متن یا نوشتار ( text analysis ) یا تحلیل گفتار است. گفتمان مجموعه ای از گزاره هایی است كه یك مفهوم كلی را در بر می گیرد. همچنین در تحلیل گفتمان فراتر از دیدگاه هارولد لاسول درباره تحلیل فرستنده ، تحلیل پیام ، تحلیل وسیله و تحلیل گیرنده (به طور مجزا) بحث می شود.
تحلیل گفتمان در هرمنوتیك با ریشه های روانشناختی از دیدگاه شلایر ماخر و با ریشه های جامعه شناختی از نظریات گادامر بهره می گیرد. اساس هرمنوتیك گادامر تاكید دارد كه مهنای متن می تواند مستقل از آگاهی فردی وجود داشته باشد. او معتقد به نظریه استقلال معنای ذاتی semantic autonomy است.
در نظرات میشل فوكو ( كه می توان از او به عنوان بنیانگذار تحلیل گفتمان یاد كرد) تاكید بر این است كه رابطه ای تعاملی بین text و زمینه context وجود دارد . همچنین رابطه ای تعاملی و دیالكتیكی بین " گفتمان ، قدرت ، معرفت و حقیقت " وجود دارد. مهمتریت دستاورد فوكو را تحلیل روابط قدرت و معرفت می دانند.
در تحلیل گفتمان مجموعه شرایط اجتماعی ، زمینه وقوع متن یا نوشتار ، گفتار ، ارتباطات غیركلامی و رابطه ساختار و واژه ها در گزاره ای كلی نگریسته می شود.
واژه ها هر كدام به تنهایی مفهوم خاص خود را دارا هستند اما در شرایط وقوع و در اذهان گوناگون معانی متفاوتی دارند. انتقال ، دریافت و تاثیرگذاری متفاوت و گوناگونی در پی دارند .بطور مثال رستگاری برای یك انسان دیندار مسیحی معنایی متفاوت از رستگاری برای یك انسان آزادیخواه دارد.
در ارتباطات نظریه های تحلیل عناصر ارتباطی هارولد لاسول ، نظریه معنای دیدید برلو و نظریه تنوع پیام ( پیامهای برداشتی ، ارسالی ، دریافتی ، ادراكی و اصلی ) می تواند ارتباطی نسبی با تحلیل گفتمان داشته باشد. اگرچه می توان گفت : تحلیل گفتمان برجسته ترین روش تحلیل ارتباطات است .
- بهرامپور، شعبانعلی "درآمدی بر تحلیل گفتمان " کتاب مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی –به اهتمام : محمدرضا تاجیك – اتنشارات : فرهنگ گفتمان- 1378
4- بهرامپور، شعبانعلی "درآمدی بر تحلیل گفتمان " کتاب مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی –به اهتمام : محمدرضا تاجیك – اتنشارات : فرهنگ گفتمان-
تصاویر از دیدنی ها و عجایب خلقت